
Полная версия
Кальвин
Врата адовы не одолеют Ее (Матфей, 16:18).
«Все мы согрешили, воистину все!» – каялся, говоря о Лютере, один из Римских Первосвященников XVI века.[486] Почему не мог бы так же покаяться и Римский Первосвященник XX или одного из грядущих веков? И если понял Сервет – еретик, что «в каждой из обеих Церквей – протестантской и католической – только половина истины», то почему не мог бы этого понять и правоверный католик? А стоит лишь это понять, чтобы совершилось единственно возможное спасение христианского человечества—Соединение Церквей. И когда оно совершится, то, может быть, вспомнят люди, как много для него, сам того не зная и не желая, сделал Кальвин.
Примечания
1
Paul Henry, Das Leben Johan Calvius, 1838, II, 356.
2
P. Henry L. 1538.
3
Лютер
4
M. Bucer L. 1538.
5
J. Moura et P. Louvet, p. 216.
6
Op. cit. 218.
7
Em. Doumergue, Le caractère de Calvin, 1931, p. 132.
8
Edwin Booth, Luther (trad. fr.) 1934, p. 117.
9
E. Stähelin, J. Calvin, 1863, I, 304.
10
Christianae Religionis Institutio, lib. IV, cap. I.
11
De Wette, M. Luthers, Briefwechsel, I, 342.
12
протестанты
13
католикам
14
Opera M. Luthers, ed. Erlanger XXXIV, 3296.
15
De Wette, I, 233.
16
Kuhn I, 116.
17
Calvin, 1933, p. 138.
18
Luc Fèbvre, Un destin M. Luther, 1928, p. 212.
19
Op. XXIX, 175.
20
P. Charles Clair, La vie de St. Ignace de Loyola, 1891, p. 410.
21
Benoit, 137.
22
Doumergue, J. Calvin, 1899–1927, VII, 113.
23
Alex Brou, St. Ignace maitre d'oraison, 1925, p. 63.
24
Op., ed. Erlang. LXIII, 336: «Neueste Zeitung von den Widertanferne zu Munster», 1535).
25
Moura et Louvet, 331.
26
J. Bonnet, Lettres de J. Calvin, 1854, II, 568.
27
Henry, 11, 102, 115.
28
Henry, III, 543.
29
Stähelin, I, 331.
30
Doumergue, IV, 75, 198.
31
Doumergue, IV, 199.
32
Henry, III, 135: adspicite… quale sit Evang vestrum lege confusum.
33
Audin, Hist de Calvin, 1873, p. 427.
34
Stähelin, II, 376, Doumergue, 146.
35
Enders, Luther, Briefwechsel, VI, 6.
36
Fèbvre, 172. Enders, Luther, Briefwechsel, VI, 6, 35.
37
Michelet, La Réforme, 112.
38
Enders, Luther, Briefwechsel, VI, 6.
39
R. Wille, La liberté chrétienne, étude, La piété chrétiene chez Lutherm 1922, p. 296 ss.
40
Op. cit.
41
еретика
42
Inst. L; IV c. XII, 10.
43
Stahelin, I, 354.
44
Aug. Dide: Michel Servet et Calvin, 274.
45
J. D. Rambaud, S. Dominique, 1926, p. 176.
46
J. Guiraud, L'inquisition médiévale, 1929, p. 176, 153.
47
Rafael, Sabatini Torquemada et l'inquisition en Espagne, 1937, p. 93, 103, 133, 180, 221, 126.
48
Enders, V, 181 ss.
49
Aubier, 459.
50
Dide, 270.
51
Strohl, Luther, sa vie et sa pensée, 83, op., ed. Erlanger, III, 223.
52
гражданская
53
Doumergue, 146, 149, 150.
54
Th. Carlyle, Les héros, trad. française, 1922, p. 229.
55
Stahelin, I, 347.
56
Inst. 1. III, c. XXI.
57
вместе
58
Inst. 1. Ill, s. XXIII, 7 Doumergue, IV, 378 – Henry I, 328: «Videbat nominis sui gloria (indemerito illustrari).
59
Bitschl ap. Doumergue, IV, 124.
60
Benoit, 216.
61
Doumergue, 108, Schaning ap. Dide, 313.
62
Doumergue, IV, 377.
63
см. сноску выше.
64
Henry 1, 216, Doumergue, IV, 381.
65
Doumergue, IV, 379.
66
Henry, I, 316.
67
Bretschneider Corpus reformatorum, 1834–1842, II, 159.
68
Luther, Tischreden, ed. 1568, s. 220.
69
они
70
Tischred, n. 1234. Op., ed. Weimt, IV, 84.
71
Stähelin, II, 300.
72
Henry, III, Beilage, 48.
73
Stahelin, I, 68.
74
во всех
75
Origen. Paris, archi 1. Ill, c. I, 21.
76
Doumergue, IV, 76.
77
Pu, 9. 20.
78
Audin, 472.
79
Benoit, 261, 225.
80
см. сноску выше.
81
Apokryphen, 1904, s. 169.
82
Eckermann, Gesprache mit Goethe, 11 marz, 1832.
83
Stähelin, II, 372.
84
Contrat social, VII.
85
De Wette, I, 555.
86
Henry, I, 398.
87
Audin, 454.
88
Henry, III, 596, 174.
89
см. сноску выше.
90
Henry, I, 501, 435.
91
см. сноску выше.
92
Stähelin, I, 453.
93
Benoit, 169.
94
Stähelin, 11, 401.
95
Audia, 395.
96
Doumergue, VII, 163.
97
Op. XXVI, 551.
98
Benoit, 126.
99
Eckermann II, 26 Februar, 2 Marz, 30 Marz 1831.
100
Faust II, Act I.
101
Benoit, 149, Vie de Calvin, 1864, p. 197.
102
Henry, I, 47.
103
Doumergue, 16.
104
Theod Beza, La vie de Calvin, 1864.
105
Henry, I, 30.
106
Louvet, 10, 7, 8.
107
Henry, I, Beilage, 26.
108
Henry, I, 30.
109
Doumergue, 18, 19.
110
Benoit, 10, Louvet, 15, 13, 22.
111
Beza.
112
см. сноску выше.
113
Benoit, II.
114
Benoit, 19.
115
Moura et Louvet, 14.
116
Stähelin, 1,4.
117
Benoit, 9.
118
Stähelin, I, 3.
119
Benoit, 12.
120
Stähelin, 1.5–6; Benoit, 14, 15.
121
Stähelin, 1, 6; Benoit, 15.
122
Benoit, 16, 20, 21.
123
см. сноску выше.
124
см. сноску выше.
125
см. сноску выше.
126
Stickelberger, Calvin, 1931, p. 11.
127
Inst., 1. I, c. XVI, 8.
128
Henry, I, 31, 35–36.
129
Benoit, 35.
130
Henry, I, 39; Benoit, 23; Stickelberger, 12.
131
Louvet, 43.
132
Benoit, 31.
133
Moura et Louvet, 42.
134
Benoit, 24.
135
Moura et Louvet, 53, 45.
136
см. сноску выше.
137
Benoit, 32.
138
Henry, I, 32.
139
Moura et Louvet, 79, 57.
140
Henry, I, 43.
141
Benoit, 31.
142
Lang, Die Bekehrung J. Calvins, 1897.
143
Benoit, 33.
144
Doumergue, I, 340.
145
Henry, I,49.
146
Stähelin, I, 26; Beza, Hist. Calvin.
147
Moura et Louvet, 78–80.
148
Op., XXXI, 23.
149
Moura et Louvet, 82.
150
Stähelin, I, 347.
151
Benoit, 27.
152
Moura et Louvet, 83.
153
Drelincourt, p. 175; Henry, I, 56.
154
Benoit, 34, 35, 36.
155
см. сноску выше.
156
Moura et Louvet, 104.
157
Stickelberger, 21.
158
Henry, I, 57.
159
Benoit, 37.
160
Henry, I, 39.
161
Op., XXXI, 29.
162
Benoit, 45–48.
163
Henry, I, 75.
164
Stickelberger, 34.
165
Henry, 1,49.
166
Louvet, 120.
167
Benoit, 53.
168
Henry, I, 108.
169
Instit., Praefatio ad Christianissimum Rem Franciae, 1536.
170
Cantu, Gli Fretici d'ltalia, 1866, II, 90.
171
Benoit, 57; Stickelberger, 38.
172
Moura et Louvet, 127.
173
Beza, Vita Calv., ed. Franklin, p. 26.
174
Stickelberger, 39.
175
Henry, I, 155.
176
Benoit, 58–59.
177
Stickelberger, 42–43.
178
Moura et Louvet, 132, 123.
179
см. сноску выше.
180
Drelincourt, 47, Henry, I, 155–156.
181
Stähelin, I, 111.
182
Henry, I, 156, Doumergue, 7.
183
Op., XXXI.
184
Beza, Vita Calvini.
185
Henry, I, 161–162.
186
Op, XXXI.
187
Henry, I, 164.
188
Stickelberger, 44–45; Henry, I, 167.
189
Benoit, 60–61.
190
Benoit, 87, Stickelberger, 50.
191
Moura et Louvet, 139–140.
192
Benoit, 63, 62, 64.
193
см. сноску выше.
194
см. сноску выше.
195
Stikelberger, 57.
196
Doumergue, 137–139.
197
Benoit, 69.
198
Moura et Louvet, 156, 160.
199
Benoit, 64.
200
Moura et Louver, 156; Benoit, 66–67.
201
Louvet, 160.
202
Moura et Louvet, 158.
203
Stickelberger, 60.
204
Moura et Louvet, 165, 168, 305; Benoit, 70.
205
Stähelin, I, 383; Moura et Louvet, 171.
206
Stähelin, I, 152.
207
Stickelberger, 61–62.
208
Benoit, 70.
209
Henry, I, 199.
210
Stickelberger, 62.
211
Moura et Louvet, 174.
212
Stickelberger, 62; Moura et Louvet, 177.
213
Benoit, 145.
214
Henry, I, 198–199.
215
Merle d'Aubigné, Histoire de la Réformation au temps de Calvini, 1863–1878, IV, 497; Calvin Opera, X, 189.
216
Rozet, Chronique MSC. de Geneve, IV, ch. 18.
217
Stähelin, I, 156.
218
Louvet, 180.
219
Henry, I, Beilage, 81.
220
Comment. des Psaumes, 1859, Preface, p. IX.
221
Hermanjard, Correspondence des réformateurs dans les pays de langue française, 1864–1897, V, 54.
222
Benoit, 73.
223
Benoit, 74–75.
224
Moura et Louvet, 193, 204, 191, 197.
225
см. сноску выше.
226
см. сноску выше.
227
Benoit, 76.
228
Stähelin, II, 467.
229
Benoit, 78; Moura et Louvet, 190.
230
Benoit, 16–17.
231
Benoit, 75; Stähelin, I, 171.
232
Op., X, 348.
233
Stähelin, I, 273.
234
Stähelin, I,273–275.
235
Stähelin, I, 275; Henry, I, 419.
236
Moura et Louvet, 214.
237
Stähelin,I, 277.
238
Henry, I, 420; Stähelin, I, 280; Benoit, 85–85.
239
Stähelin, I, 310.
240
Henry, I, 385.
241
Stähelin, I, 305.
242
Benoit, 85.
243
Doumergue, 10.
244
Stähelin, I, 284.
245
Stähelin, I, 309; Henry, I, 393.
246
Stähelin, I, 283, 31, 308.
247
Benoit, 89.
248
см. сноску выше.
249
Hermanjard, VI, 331–332.
250
Stähelin, I, 307, 312.
251
см. сноску выше.
252
Hermanjard, VII, 25.
253
Doumergue, 11; Henry, I, 307; Stähelin, I, 311.
254
Moura et Louvet, 222.
255
Henry, I, 397–398.
256
Commentaires des Psaumes, 1859, Préface, p. IX.
257
Doumergue, 12.
258
Stähelin, II, 470.
259
Stähelin, I, 318; Henry, II, 18.
260
Benoit, 92.
261
Stähelin, I, 311; Henry, II, 109.
262
Stickelberger, 95.
263
Benoit, 145.
264
Stähelin, I, 349, 347.
265
см. сноску выше.
266
Henry, II, 111–113; Stähelin, I, 338.
267
Henry, II, 85.
268
Moura et Louvet, 235; Stickelberger, 92; Henry, II, 100–101.
269
Nicol. Eymricus, Directorium inquisitorum, III, 554; Bernard Gui, Practica inquisitionis haereticae pravitatis III, 144.
270
Henry, II, 114; Stähelin, I, 337–338.
271
Stähelin, I, 349, 336.
272
см. сноску выше.
273
Stähelin, I, 351; Henry, II, 417.
274
Stähelin, I, 351.
275
Stähelin, I, 383–384.
276
Benoit, 100.
277
Moura et Louvet, 251; Benoit, 97.
278
Moura et Louvet, 251; Henry, II, 425.
279
Benoit, 98; Moura et Louvet, 253.
280
Henry, II, 430.
281
Op., XXVII, 688, XXVIII, 284.
282
Moura et Louvet, 254.
283
см. сноску выше.
284
Henry, II, 431.
285
Stähelin, I, 398.
286
Rud. Schwarz, Joh. Calvins Lebenswerk in seinen Briefen, I, 294; Henry, 435.
287
Stähelin, I, 399.
288
см. сноску выше.
289
Henry, II, 439–440; M. Audin, Hist. de Calvin, 1873, p. 343.
290
Stähelin, I, 399; Benoit, 100.
291
Stähelin, I, 399.
292
Henry, II, 443; Audin, 343.
293
Stähelin, I, 400; Moura et Louvet, 257.
294
Stähelin, 399.
295
Stähelin, I, 401; Henry, II, 447.
296
Audin, 344.
297
Stickelberger, 103–104.
298
Henry, II, 414; Stähelin, I, 376; Doumergue, 112–113.
299
Henry, II, 376.
300
Stähelin, I, 376; Moura et Louvet, 247.
301
Moura et Louvet, 249, 245–249.
302
см. сноску выше.
303
Henry, III, 360.
304
Stähelin, I, 418, Henry, III, 363.
305
Stähelin, I, 419.
306
Beza, V. C., ap. Henry, III, 361.
307
Benoit, 104–105; Henry, III, 361.
308
Stähelin, II, 357–358.
309
Stähelin, I, 426; Stickelberger, 118; Benoit, 104.
310
Op., VIII, 511; Stickelberger, 24.
311
Stähelin, I, 426; Stickelberger, 118; Benoit, 104.
312
Ofr., VIII, 511; Stickelberger, 24.
313
Aug. Dide, M. Servet et Calvin, 5.
314
Op., VIII, 511; Stickelberger, 24.
315
Benoit, 105.
316
Dide, 98–99.
317
Doumergue, VI, 276–294; Stickelberger, 128.
318
Stähelin, I, 435.
319
Doumergue, VI, 301–305; Henry, III, 146.
320
Henry, III, 151, 127.
321
см. сноску выше.
322
Inst., 1, I, cap. XII, 7.
323
Moura et Louvet, 276.
324
Fritz Barth, Calvin and Servet, 1909, s. 10.
325
Henry, III, 164.
326
Dide, 19.
327
Inst, 1. I, c. XIII. 1; 1. I, c. X, 2.
328
Henry, III, 248–249.
329
Stähelin, I, 456; Henry, III, 136.
330
Moura et Louvet, 275.
331
Henry, III, 151; Stähelin, I, 439; Dide, 125.
332
Dide, 126, 128.
333
см. сноску выше.
334
Henry, III, 151.
335
см. сноску выше.
336
Dide, 162.
337
Stähelin, I, 424–425.
338
Stähelin, I, 446; Stickelberger, 135.
339
Op., VIII, 804–806.
340
Henry, III, 174–177.
341
Stähelin, I, 449.
342
Stähelin, 442; Dide, 188–189.
343
Dide, 234.
344
Op., VIII, 113.
345
Dide, 213.
346
Moura et Louvet, 283.
347
Stähelin, I, 449–451.
348
Melancht. Opera, VII, 362.
349
Op., XIV, 693; Henry, 192.
350
Henry, III, Beilage, 75–78.
351
Op., XII, 599, 657.
352
Dide, 24; Audin, 397.
353
Stähelin, I, 455.
354
Henry, III, 168.
355
Dide, 246.
356
Audin, 398.
357
см. сноску выше.
358
Stähelin, I, 455.
359
Henry, III, 198.
360
Stickelberger, 176; Dide, 304.
361
Stähelin, I, 457; Henry, III, 201.
362
Henry, I, 200–201.
363
Stickelberger, 140; Henry, III, 198.
364
Audin, 399.
365
Stähelin, II, 309, 317, 315.
366
см. сноску выше.
367
см. сноску выше.
368
Doumergue, 109.
369
Stähelin, I, 440.
370
Raf. Sabatini, Torquemada, 1937, p. 133.
371
Inst., 1, IV, c. XII, 10; Stickelberger, 142.
372
Seb. Castellio, De non comburentis Haereticis, ap. Benoit, 115; J. Vienot, Hist. de la Réforme française, 264–265.
373
Audin, 263; Dide, 269.
374
Dide, 297.
375
Michelet, La Reforme, 112.
376
Beza, Epist. theologicae.
377
Michelet, La Ligue et Henri IV, 1856, p. 56, 464.
378
Calv. Opera, VIII, 311–314.
379
Doumergue, IV, 98, 100; Aegidius Hunnius, Calv. jud., 1595.
380
Sanebier, Hist. lit. de Genève, I, 218.
381
Dide, 310.
382
Dide, 310.
383
Op., ed. Weimar, IV, 84; Tischreden, n. 1234.
384
Moura et Louvet, 299–300.
385
Stickelberger, 148–149; R. Schwarz, II, 89–106.
386
Benoit, 126.
387
Moura et Louvet, 301–302, 304.
388
см. сноску выше.
389
Inf., Ill, 1.
390
Audin, 324.
391
Henry, II, 216.
392
Audin, 324; Dide, 147, 146.
393
Henry, III, 568.
394
Henry, II, 72–78.
395
Dide, 147; Henry, II, 429, 433; Benoit, 130; Stähelin, II, 370; Audin, 12.
396
Henry, II, 72; Moura et Louvet, 253.
397
Stähelin, II, 353.
398
Doumergue, IV, 404, 300.
399
Doumergue, Le caractère de C., 47.
400
Doumergue, 107.